vrijdag 27 november 2009

November bijeenkomsten-maand: vakreferentenoverleg

Het Landelijk Overleg Vakreferenten Geschiedenis, zoals het vakreferentenoverleg officieel heet, vond dit keer plaats in Den Haag onder gezamelijk gastheerschap van de vakreferenten van het Nationaal Archief en de Koninklijke Bibliotheek. Vakreferenten zijn mensen die op een bepaald vakgebied een bibliotheekcollectie vormen en ontsluiten. Andere benamingen voor deze functie zijn bibliothecaris, informatiespecialist, collectiespecialist. Vorige week dus de vakreferenten geschiedenis bij elkaar, vooral afkomstig van de univeriteitsbibliotheken maar ook van aanverwante wetenschappelijke instellingen zoals het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Tresoar, de Koninklijke Bibliotheek (KB) en het Nationaal Archief.

Aan de orde kwam de Gemeenschappelijke Onderwerpsontsluiting (GOO). De GOO is oorspronkelijk ontwikkeld voor de inhoudelijke ontsluiting van wetenschappelijke bibliotheekcollecties. GOO is onderdeel van het Gemeenschappelijk Geautomatiseerd Catalogiseersysteem (GGC) van OCLC; door deze constructie kan zowel de formele als de inhoudelijke ontsluiting gezamenlijk worden uitgevoerd. Er zijn echter plannen het GOO op te heffen en aan te sluiten bij internationale metadatastandaarden (zoals MARC 21) zodat makkelijker verrijkte records (met abstracts, inhoudsopgaven, social tags, trefwoorden) binnengehaald kunnen worden en de (inhoudelijke) ontsluiting niet meer handmatig hoeft te gebeuren. Zie hiervoor het project SLIM (SLuit Nederland aan op Internationale Metadata standaarden) en het rapport 'GOO 2.0 : van trefwoorden naar inhoud' van de stuurgroep GOO.

De vakreferenten zijn verdeeld over opheffen van de GOO. Hoe sluit je voor Nederlandse geschiedenis en cultuur aan bij internationale trefwoorden? Wat doe je dan met een typisch Nederlands trefwoord als Tachtigjarige Oorlog / Nederlandse Opstand? Aan de andere kant laat de GOO op sommige punten, met name bij de periodisering (waar expansie bij het zoeken ontbreekt), te wensen over. Uit recent onderzoek bij de KB (maar er zijn ook al oudere onderzoeken met dezelfde conclusie) blijkt bovendien dat gebruikers niet op trefwoorden zoeken en/of dat trefwoorden voor wetenschappers uiteindelijk te algemeen zijn. Natuurlijk spelen trefwoorden wel mee bij het zoeken in de zgn. all indexen, maar zouden de meegeleverde Library of Congress of Dewey trefwoorden daarvoor niet genoeg zijn? Momenteel verschilt de manier van uitvoeren van GOO overigens per instelling. Zo wordt bij het Nationaal Archief de GOO door de vakreferent uitgevoerd. In Leiden ook nadat deze taak enkele jaren bij de catalogiseerders had gelegen. Bij de UvA kennen de vakreferenten de GOO al in de bestelfase toe. Binnen de KB en VU wordt GOO door catalogiseerders uitgevoerd en binnen het IISG worden helemaal geen trefwoorden toegekend. Overeenstemming blijkt tenslotte over de waarde van gestandaardiseerde persoons- en geografische namen. Ook delen we de opvatting dat de GOO in de huidige vorm op den duur niet de toekomst heeft.

Wat verder o.a. nog ter tafel kwam waren de licenties op e-journals en databases. Hoe blijf je op de hoogte van nieuwe bestanden en hoe past de aanschaf en het beheer binnen de workflow? Uit de ervaring van enkele vakreferenten blijkt dat de aanwezigheid van een krachtige afdeling die zich uitsluitend of voornamelijk bezighoudt met alle werkzaamheden rondom digitaal materiaal, heel goed werkt.

We sloten de dag af met een plezierige rondleiding door collega Karijn Delen over de tentoonstelling 'Van hier tot Tokio' in De verdieping van Nederland, de gezamenlijke tentoonstellingsruimte van de KB en het Nationaal Archief. Volgende keer (voorjaar 2010) gaan we naar Tresoar in Leeuwarden waar we het resultaat van de verbouwing aldaar zullen aanschouwen.

zaterdag 21 november 2009

November bijeenkomsten-maand: NVB Jaarcongres 2009

Deel twee in serie november-bijeenkomsten: op 12 november was ik op het NVB Jaarcongres (Nederlandse Vereniging voor Beroepsbeoefenaren in de bibliotheek-, kennis- en informatiesector). Nog niet eerder in zo'n omvang gezien: veel laptoppers die aan het twitteren of live aan het bloggen waren. Vier interessante lezingen bijgewoond.

Bas Haring hield een betoog over het met een korreltje zout nemen van ordening en structuren ('pile, not file') en de charme en betrouwbaarheid van informatie die niet bewust bewaard of gedeeld wordt. Hij noemde daarbij het voorbeeld van bewaarde menukaarten. Welke archivaris had kunnen bedenken dat de menukaarten gebruikt zouden worden voor het vaststellen van de omvang van de visstand begin twintigste eeuw, aangenomen dat een hoge prijs voor visgerechten in verband staat met schaarste, een lage visstand. Dat is het leuke van archieven. De pareltjes zijn vaak de stukken die allang weggegooid hadden moeten zijn of niet in een archief thuishoren. Zie ook wat collega Henny van Schie schrijft over de Ariërverklaringen. Haring constateerde verder dat door alle verbindingen tussen mensen (globalisering) de diversiteit van informatie vermindert. Zou het misschien een taak van informatiebeheerders moeten worden om rare informatie 'stiekum' te bewaren en het niet te delen, opdat die informatie blijft bestaan? Voor meer info zie wat anderen over zijn (en andere) lezing(en) hebben geschreven.

Als nieuwe web 2.0 enthousiasteling ben ik voor de balans naar het tegengeluid van Andrew Keen, auteur van het boek 'The cult of the amateur: how the internet is killing our culture', gaan luisteren. Keen betoogde dat de sociale media voor ongelijkheid zorgen. Deelnemen aan netwerken is geen keuze meer maar steeds meer een noodzaak om te kunnen overleven in de strijd om reputatie en aandacht. Op Twitter en Facebook hebben sommige individuen meer followers dan staten inwoners hebben. Deze individuen zijn de nieuwe machthebbers; 'not social at all', aldus Keen. De oplossing volgens Keen is 'to rebuilt right to the private and to retreate from the network'. Ondertussen is Keen wel te volgen op Twitter; je moet tenslotte wel weten waartegen je je verzet.

Dan nog interessante dingen over weblogs gehoord van Lilia Efimova, gepromoveerd op een onderzoek naar het gebruik van weblogs op de werkvloer. Deze lezing heeft me gemotiveerd door te schrijven op NA library. Naast een weblog als manier om mensen naar je toe te trekken, kun je het ook gebruiken voor registratie en uitwerken van je ideeën en gesprekken. Handig om de ontwikkelingen in je eigen werkomgeving bij te houden, voor jezelf maar ook voor je collega's bij overdracht van werk.

Als laatste een mooie oneliner van Lylke de Vries (De Ondernemers) in zijn lezing over wat werkelijk waarde toevoegt aan de relaties die een bibliotheek onderhoudt: 'de klant is een mens en geen doelgroep'. Overigens, de werkelijke waarde bent ú, en niet persé de sociale media.

maandag 16 november 2009

November bijeenkomsten-maand: archiefbibliothecarissen

In november vinden altijd veel bibliotheek-bijeenkomsten plaats. Twee weken geleden kwamen de archiefbibliothecarissen van Noord- en Zuid-Holland en Utrecht bij elkaar in Gouda. Opvallend hoe ontwikkelingen bij de archiefinstellingen waar we werken, vaak gelijk op lopen. Zo zijn veel archieven bezig met een nieuwe website en met ver- of nieuwbouwplannen. Ook de vraag welk bibliotheeksysteem je gebruikt, blijft actueel. Integreer je de bibliotheekcatalogus in een archiefbeheerssysteem als Mais-flexis of gebruik je een 'echt' bibliotheeksysteem. Dat laatste heeft mijn voorkeur. De bibliotheekfunctionaliteiten zitten vaak niet of niet goed in andere systemen of het blijkt toch moeilijk of duur om ze in of na te bouwen.

Verder hebben we gekeken naar de werking van Goudanet, de toegangspoort zijn tot cultuurhistorisch Gouda. Geschiedenis of erfgoed in het algemeen wordt in Gouda door allerlei mensen, verenigd in het Historisch Platform Gouda, een warm hart toegedragen en dat is te merken. Indrukwekkend wat er bij elkaar gebracht wordt door voornamelijk vrijwilligers.

We sloten de dag af met een rondleiding door de Librije-depots door collega Jan Willem Klein. Onze harten gingen sneller kloppen bij het prachtige handschrift van de zeven zusters, geschreven in 1454 in het St. Margarethaklooster te Gouda. In het commentaar op de psalmen van Petrus van Herentals, Collectarius super Psalmorum (signatuur: Gouda, SAMH, Librije 159), dat ze schreven is niet te zien waar de ene ophoudt en de andere begint, hoewel ze elkaar regelmatig hebben afgewisseld. Ook mooi was de brief van Erasmus (signatuur: Gouda, SAMH, 2221 J) aan zijn jongere vriend Herman Lethmaet (ca. 1492 - 1555), die deken was van het kapittel van St. Maria te Utrecht. Het is een zgn. "spotbrief", één van de humanistische en renaissancistische briefgenres, waarin iets belachelijk gemaakt wordt. Lethmaet had een uitnodiging gekregen om aan het hof van Karel V te komen. Blijkbaaar heeft hij Erasmus, die vaker aan het hof geweest was, om raad gevraagd over hoe hij zich aan het hof moest gedragen. In de brief antwoordt Erasmus hem: je moet hielen likken en de mensen naar de mond praten en stroop smeren, dan krijg je gedaan wat je wilt. Dit antwoord van Erasmus dient niet serieus genomen te worden; het is tenslotte een spotbrief.

De volgende keer, in Utrecht, gaan we het hebben over web 2.0 toepassingen.

dinsdag 10 november 2009

Mooie aanwinsten in oktober

In oktober kwamen mooie boeken binnen: o.a. nog een staartje Nieuw-Nederland, de herinneringen van Piet Sanders (wiens archief bij het Nationaal Archief berust), de briefwisseling tussen L.A. Ries en H.J. Bouman, 75 jaar SGP (waarvan het archief recent is overgebracht naar het Nationaal Archief) en natuurlijk het boek van collega Jan Kompagnie over Han Balvert, de Schrik van Gouda. Maar kijk vooral ook gewoon even op de aanwinstenlijst van oktober voor de boeken die ik hier niet noem! Even vooruitlopend op november: het boek over de NSB, waar collega Robin te Slaa mede-auteur van is, staat ook al op de plank.

En natuurlijk staan deze laatste aanwinsten ook op LibraryThing.