woensdag 8 september 2010

Warm afscheid van het Nationaal Archief

Ik werk alweer een week bij het NIOD, maar wil toch nog even aandacht schenken aan het warme, gezellige afscheid dat ik op het Nationaal Archief gehad heb. Dank aan iedere collega die er bij (betrokken) was, het was echt mooi!

De regen stortte de morgen van donderdag 26 augustus uit de lucht. Zelf hield ik het tijdens het afscheid gelukkig droog ;-). Ter opluistering van de afscheidsborrel was er een boekenmarkt van dubbele boeken en een een 'tentoonstelling' van door mij en collega's aangedragen opmerkelijke boeken uit de collectie. De tentoonstelling had bij sommige collega's inderdaad het gewenste effect: "huh, hebben we dat in de bibliotheek?". Met dank aan collega's A. en F. speelden op de achtergrond grappige bibliotheekfilmpjes van Sesamstraat/Cookiemonster en mister Bean.

Collega's P. en  J. hielden lieve en grappige toespraken waarin J. o.a. onze 'triomf' (en de 'strategiebesprekingen' daar aan vooraf) aanhaalde toen het MT akkoord ging met de retro-invoer van de inmiddels ontoereikende kaartcatalogus van de bibliotheek. Vanaf toen was het héle bibliotheekbezit zichtbaar in onze online catalogus; een enorme vooruitgang voor onze medewerkers en bezoekers.


Terugkijken
Terugkijkend heeft de acht jaar bij het Nationaal Archief voor mij vooral in het teken gestaan van het meer bekendheid geven, zowel intern als extern, aan de rijke bibliotheekcollectie van het Nationaal Archief. De komst van de huidige online bibliotheekcatalogus (van OCLC) in 2008 was voor de externe bekendheid heel belangrijk. Door te catalogiseren in het Gemeenschappelijk Geautomatiseerd Catalogiseersysteem (GGC) werd de bibliotheekcollectie (en daarmee ook het 'merk' Nationaal Archief) zichtbaar in de veel geraadpleegde catalogi Picarta en Worldcat. Het aantal bibliotheekaanvragen door bezoekers is het afgelopen jaar omhoog geschoten. Ook de 23-archiefdingen cursus bood voor de bibliotheek nieuwe mogelijkheden de collectie naar buiten te brengen.

Er is voor de externe bekendheid echter nog een hoop te doen. Zoals ik bij mijn nieuwe collega's ook hoor: voor de archieven ga je naar het Nationaal Archief en voor de boeken naar de Koninklijke Bibliotheek, niet wetende dat het NA ook een grote bibliotheekcollectie heeft die heel goed aansluit bij het archiefmateriaal. Een oplossing om dit beeld bij te stellen is een zichtbare bibliotheekcollectie op de studiezaal. Helaas ben ik daar niet meer aan toegekomen maar het lijkt me een leuk project voor de nieuwe bibliothecaris.

Intern heb ik met mijn naaste collega's K. en M. veel opgeruimd, achterstanden weggewerkt, een aanvraagsysteem en ontsluiting aangebracht die aansloten bij de wensen van de medewerkers (bijv. aanvragen via 'reeds zelf geleend', een bewijsexemplaren-trefwoord, inhoudsopgaven en links naar de archiefcollectie bij titelbeschrijvingen), aanwinstenlijsten verzorgd, boekenmarkten gehouden, werk gemaakt van de collectie oude drukken etc. Als bibliotheekteam hebben we met weinig fte's toch veel kunnen doen (inderdaad lang niet alles, maar toch...) en dat geeft me veel voldoening. Dank K. en M. daarvoor.

Collega's, van jullie en de werksfeer heb ik erg genoten. Naast de kennisuitwisselingen enzo was het ook gewoon erg gezellig, bijvoorbeeld aan de dagelijkse lunchtafel in al zijn verschillende samenstellingen! Leuk ook was het langzaamaan leren kennen van de prachtige archiefcollectie, zo belangrijk voor het aanschafbeleid van de bibliotheek. Dat gebeurde in de bibliotheekselectiecommissie, tijdens maandagochtendpresentaties, op uitjes en borrels, bij de lunch, praatjes op de gang en op de kamer en tips via de mail.

Recent kreeg ik nog een tip waar ik over had willen bloggen, nl. het archief van de Staatscommissie voor de Internationale Ruiling van Voorwerpen van Wetenschap en Kunst (1852-1861). Deze commissie hield zich bezig met het verzamelen en distribueren van boekwerken aan bibliotheken en archiefinstellingen. Eén van de leden van de commissie was de toenmalige rijksarchivaris Bakhuizen van den Brink. Leuk zo'n kruisbestuiving van domeinen.

Maar goed, ik dwaal af....


Verwennerij
Om nog even door te gaan over 26 augustus... Na de toespraken ben ik ongelofelijk verwend met lieve woorden, bloemen, boeken, bonnen, snoep en andere kadootjes! Wat heerlijk en wat veel. Allemaal heel erg bedankt! Tijdens de bubbels en bitterballen ontstond spontaan het idee nog wat te gaan eten. Nadat we eerst in rap tempo de overblijfselen van de boekenmarkt hebben opgeruimd, hebben we met z'n zessen de avond afgesloten bij 'Onz', een aan te raden restaurantje in de Theresienstraat.

Terug in Amsterdam, fietsend over de Haarlemmerstraat, begon het weer heel zachtjes te regenen. Ik voelde me heel blij.....

donderdag 26 augustus 2010

Aanwinsten augustus 2010

Op de voorlopig laatste aanwinstenlijst van de Nationaal Archief bibliotheek vind je relatief veel overzeese geschiedenis. De ontbrekende TANAP-delen zijn eindelijk binnen (dankzij plezierig contact met Leiden) en collega L. bracht een kopie van een in Nederland niet aanwezig Indiaas rapport over archieven over de Oost aanwezig in het Nationaal Archief.

De middeleeuwen zijn ook redelijk vertegenwoordigd dit keer, met de herziene editie van 'Graven van Holland' en het liber alumnorum Wim Blockmans dat gaat over de Nederlanden van 1250-1650; collega Yvonne Bos heeft daar ook een bijdrage aan geleverd.

Ook ben ik nog achter wat literatuur aangegaan waarvoor de auteurs gebruikt hebben gemaakt van de bronnen uit het Nationaal Archief. Aan te raden is 'De handelsreiziger van de Nederlandsche Cocaïne Fabriek' van Conny Braam. Interessant vanwege de beschrijving van de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog en de actuele link met de voorgenomen sluiting van de pil-fabriek in Oss.

En als laatste wil ik nog de geactualiseerde versie van 'Soldaten overzee : aanwijzingen voor het doen van onderzoek naar officieren en personeel van het KNIL en het leger in West-Indië' noemen en het boek met verhalen van Nederlanders in vreemde krijgsdienst 'Soldaat voor een ander'.

Kortom, weer genoeg interessants om in ogenschouw te nemen!

woensdag 4 augustus 2010

Afscheid: van Nationaal Archief naar NIOD

Ik ga het Nationaal Archief verlaten. In september begin ik bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) als vakreferent/informatiespecialist. Al had ik bij het Nationaal Archief bij wijze van spreken tot mijn pensioen willen blijven werken, werken in je woonplaats bij zo'n mooi onderzoeksinstituut als het NIOD met weer nieuwe dingen om aan te werken was een kans die ik niet kon laten liggen.

Ja, en wat moet er dan allemaal gebeuren voor je weggaat? Ik stort me nu op de 'losse eindjes' zodat mijn opvolger niet met onduidelijke dingen te maken krijgt en tegelijkertijd gaat het gewone werk ook gewoon door. Druk dus...

Wat zijn die losse eindjes? Het oplossen van nijpende onvolkomenheden in de catalogus bijvoorbeeld (het niet altijd kunnen aanvragen van artikelen en losse tijdschriftbanden) Check, de artikelen kunnen weer worden aangevraagd. Verwerken van grotere schenkingen, zoals de collectie Financiën (check) en de bibliotheek van de Archiefschool (volgende week). Maar ook het laten inlezen van de lenergevens uit ABS-Archeion naar het bibliotheeksysteem zodat bezoekers zich niet apart voor bibliotheekgebruik hoeven in te schrijven, wil ik goed hebben voor ik wegga. En wat gebeurt er met dit blog en NAlibrary op Twitter? Draag ik die over, is het iets van mij persoonlijk?

Of ik op korte termijn opgevolgd zal worden is nog niet duidelijk. Men is druk bezig iemand te vinden, wat lastig is omdat het Nationaal Archief als agentschap van het ministerie van OCW in principe een vacaturestop heeft.

Ik kan mijn functie echter aan iedere bibliothecaris/historicus aanraden! De bibliotheekcollectie van het Nationaal Archief is inhoudelijk rijk, je ontdekt er iedere week iets nieuws in, er zijn nog duizenden dingen mee te doen die je ook zelf kunt/moet initiëren, op de nieuwe site van het Nationaal Archief komt de bibliotheek straks beter in beeld, de collega's (ook in den lande) zijn leuk, de archiefcollectie is prachtig. Kortom....

Aanwinsten juli 2010

Er lag al zes jaar (...) een pluk geschenken te wachten die ik in juli eindelijk heb verwerkt. In 2004 werd de bibliotheek van het ministerie van Financiën namelijk opgeheven en wij mochten daar de krenten uit de pap komen pikken. Omdat ik in die tijd bijna met zwangerschapsverlof ging, was er niet veel tijd om heel nauwkeurig alles na te gaan maar er is toch veel leuks onze kant op gekomen (dankzij mijn collega K.). Zoek maar eens in onze bibliotheekcatalogus op de zoekterm collectie Financiën. Vandaar op de aanwinstenlijst van juli 2010 veel ouder materiaal over o.a. Nederlands-Indië en het muntwezen.

Op de aanwinstenlijst ook actueler moois. Mijn favoriet: Sailing for the East, over de perkamenten zeekaarten van de VOC. Daarnaast o.a. een boek over de emigratie naar de Verenigde Staten in relatie tot het geloof van de emigranten en een boek over de besluitvorming rond de wetten voor oorlogsslachtoffers.

Voor het volledige overzicht, vind je hier de aanwinstenlijst van juli.

dinsdag 3 augustus 2010

'Erfgoedbibliotheek' is niet Vlaams

Vóór de FARO bijeenkomst 'Erfgoedbibliothecaris gezocht! Over competenties voor het beheren van erfgoedcollecties in bibliotheken' had ik er nog nooit van gehoord, van 'erfgoedbibliotheek'. Eerlijk gezegd dacht ik dat het een typisch Vlaamse term was... Maar wat blijkt, de term bleef terugkomen in bijna alle bijeenkomsten die ik afgelopen juni bezocht.

Ging het in Brussel nog om bibliotheken met oude drukken of ander bijzonder materiaal zoals handschriften, kaarten en atlassen (dus verschuiving van 'bijzondere collecties' naar 'erfgoedcollecties'), bij de DEN- en VGI-studiemiddag 'e-lezen en e-boeken in de erfgoedsector' werd de erfgoedbibliotheek afgezet tegen de digitale bibliotheek; bibliotheken worden boekenmuseum dankzij de e-reader, zoiets.

Bij de conferentie over de toekomst van de gespecialiseerde wetenschappelijke bibliotheek georganiseerd door NCB Naturalis werd er gediscusseerd over drie vragen: 1. Hebben wetenschappers nog een bibliothecaris nodig? 2. Hebben papieren erfgoedcollecties nog toekomst? 3. Is er nog toekomst voor een all round wetenschappelijke erfgoedbibliotheek? Op zich al heel prikkelende vragen waar ik nu niet op in ga, maar weer 'erfgoedbibliotheek'; nu meer in de betekenis van gespecialiseerde bibliotheek.

Ik weet het niet met die term, maar het is wel interessant om te zien hoe terminologie verandert. Een beetje te vergelijken met hoe een paar jaar geleden archieven, museum-objecten en gebouwen plotseling allemaal 'cultureel erfgoed' genoemd werden.

dinsdag 6 juli 2010

Aanwinsten juni

Zoals aangekondigd deze maand veel boeken over de Tweede Wereldoorlog op de aanwinstenlijst. De boeken gaan o.a. over Nederlandse artsen in WOII, de sportbeoefening in WOII, verraadster Adriana Valkenburg, verzetsheld Pim Boellaard en over hoe wij ons de Tweede Wereldoorlog herinneren.

Ook over overzeese geschiedenis is veel binnengekomen: over troostmeisjes in Indonesië, het boek van Griselda Molemans over Afrikaanse KNIL-soldaten, en een overzicht van verscheepte contractarbeiders uit China (Macao, Hongkong) naar Suriname 1858-1869. Verder hebben we nu binnen het Nationaal Archief online toegang tot de digitale editie van het tijdschrift Itinerario.

De archivarissen onder ons kunnen over zichzelf lezen in het tiende SAP-jaarboek dat gaat over competenties en andere (on)deugden van de archivaris.

Nog iets anders: ik draaide gister de aanvraag-statistieken voor het eerste half jaar van 2010 uit. Wat bleek, de medewerkers van het Nationaal Archief plaatsten stabiel hetzelfde aantal aanvragen als in 2009 (NB het zgn. 'inkijk'-gebruik van medewerkers wordt niet gemeten), maar de bezoekers vroegen bijna driehonderd publicaties meer aan dan vorig jaar! Van 360 aanvragen naar 650, bijna een verdubbeling. De bezoekers hebben de Nationaal Archief bibliotheek blijkbaar gevonden. Ben ik heel blij mee!

maandag 21 juni 2010

Archieven in literatuur: Saramago's Alle namen

En helemaal achterin zit, apart en in zijn eentje, zoals het hoort, de archivaris, die in de dagelijkse omgang chef wordt genoemd.

Afgelopen vrijdag overleed de Portugese auteur José Saramago.  Zijn boek 'Alle namen' speelt zich af op het zgn. Algemeen Archief van de Burgerlijke Stand. Op LibraryThing vind je de omslagen en reviews van lezers.

Kort gezegd gaat het boek over de, in eerste instantie, brave ambtenaar José van het Algemeen Archief. José verzamelt krantenknipsels over beroemde mensen. Hij woont in een huisje dat tegen het archief aangeplakt is en ook een deur naar het archief bevat. 's Nachts verschaf hij zich stiekem toegang tot het archief om zijn verzameling aan te vullen met de officiële gegevens uit de kaartenbakken. Op een nacht heeft hij per ongeluk de geboorte-akte van een onbekende vrouw meegenomen. José wil een reconstructie van het leven van deze vrouw maken. Hierbij overtreedt hij de regels en doet zich stoerder voor dan je van hem gewend bent.

De beschrijving van het archief is prachtig. Een hiërarchische personele bezetting en een doolhof van kaartenbakken om letterlijk in te verdwalen. Sinds een freelance onderzoeker uitgedroogd en verzwakt tussen de bakken is teruggevonden (hij had in zijn wanhoop enorme hoeveeelheden papier gegeten), mogen alleen ambtenaren het kaartenbakken-labyrint nog in. Let wel, hierbij is het gebruik van de draad van Ariadne voortaan verplicht.

Kortom, misschien een leuke titel om kado te doen aan bijvoorbeeld een collega die met pensioen gaat ;-). Mocht je iets anders van Saramago willen lezen: 'Stad der blinden' vond ik erg indrukwekkend (maar gaat niet over archieven...).

donderdag 10 juni 2010

Bibliotheken en Twitter: must of hype?

Dinsdagavond was ik in Rotterdam voor een bijeenkomst over bibliotheken en Twitter. Leuk om eens de mens achter de Twitteraccounts die je volgt te zien!

Wilma van den Brink, fervent twitteraar, o.a. als JeBibliotheek, bracht leuke cijfers. Bijvoorbeeld dat in Nederland 114 bibiotheken twitteren, waarvan 75% minder dan 30 tweets per maand stuurt. Gemiddeld heeft een bibliotheek 150 followers maar tegelijkertijd heeft 50% van de twitterende bibliotheken minder dan 80 followers. Dat komt door een aantal bibliotheken met veel volgers, zoals de bibliotheek van het Vredespaleis (1449 volgers) en DOK Delft (1033 volgers).

Wat ik het interessantste aan Wilma's presentatie vond, was haar uiteenzetting over hoe het doel waarvoor je Twitter inzet, je strategie en tijdsinvestering bepaalt. Twitter je uit marketing-oogpunt (naamsbekendheid, klantenkring opbouwen, attendering, meer traffic naar je website) dan is je strategie dat je veel tweets stuurt, voor veel followers zorgt (groepen vinden en volgen) en dat je in veel lijstjes komt. De tijdsinvestering hoeft niet zo groot te zijn.
Twitter je met als doel klantenbinding (doelgroep leren kennen, input voor diensten/produkten, verzamelen van meningen over je organisatie), dan kost het meer tijd. Je volgt veel mensen en volgt followers terug, je stelt vragen en je maakt het persoonlijk door te laten zien dat er een mens achter de instellingstwitter zit (bijvoorbeeld door je naam op te nemen bij de bio-gegevens rechsboven). Een goed voorbeeld hiervan is Museum Boerhaave.
Wil je via Twitter je netwerk en kennis opbouwen/uitbreiden, twitter dan onder een persoonlijk account, stel vragen, twitter met collega's, leg lijsten aan.

Het doel en strategie van NAlibrary blijken dus te liggen bij marketing en een beetje klantenbinding en netwerk. Toch leuk om beredeneerd te hebben waarom je twittert ;-) en vervolgens na te denken of je misschien andere doelen wilt nastreven.

De tweede lezing was van Judith Pietersma die voor de Openbare Bibliotheek Rotterdam twittert onder de naam bieb010. Haar presentatie op de papieren flip-over was bijna hilarisch. Bieb010's doel was marketing en klantenbinding. Judith zoekt actief naar Rotterdammers en gaf leuke voorbeelden over haar volgers en hoe ze die benadert.

Daarna hadden we nog kort contact met Michael Porter in Amerika, alias Libraryman. Hij schat dat ongeveer 5-10% van de Amerikaanse bibliotheken twittert; tot nu toe heeft hij er 700 getraceerd. Als voorbeeld van een bibliotheek die Twitter goed inzet, noemde hij de Columbus Library.

Wil je nog meer lezen over twitterende bibliotheken, lees dan het artikel dat Alice de Jong van de Vredespaleisbibliotheek ruim een jaar geleden schreef op Informatie Professional.

En ja, must of hype? Onder de deelnemers was het antwoord vrij duidelijk. We zijn de hype allang voorbij. Op de terugweg in de trein veel sterke Twitter-verhalen met @wbk500 en @Immek :-)

maandag 7 juni 2010

Aanwinsten mei

In mei verschijnen veel boeken over de Tweede Wereldoorlog. Een deel daarvan staat op de aanwinstenlijst van mei, de rest zul je volgende maand op de aanwinstenlijst aantreffen.

Bij het Nationaal Archief komen in mei ook altijd meer bezoekers dan normaal voor het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Het CABR is een verzameling van archieven van verschillende archiefvormers die werkzaam waren op het terrein van de bijzondere rechtspleging in de jaren 1944-1952, dat wil zeggen het onderzoek naar zogenoemde 'foute Nederlanders'. Over dit archief is in de Nationaal Archief reeks de derde druk van het boek 'Bijzonder gewoon' verschenen.

Verder vind je op de aanwinstenlijsteen de nieuwe biografie over Willem van Oranje, een bundel met portretten van de tien Nederlandse eurocommissarissen tijdens de periode 1958-2010 en een boek over de omgang van de Nederlandse defensieorganisatie met chemisch wapens. En natuurlijk boeken over overzeese geschiedenis, o.a. een bundel voor Leonard Blussé, archiefwetenschap en conservering.

We zijn voorzichtig begonnen met het onsluiten van artikelen in de vakbladen die geschreven zijn door medewerkers van het Nationaal Archief of die over het Nationaal Archief gaan. In het tijdschrift Od bijvoorbeeld schrijft een collega over het e-depot van het Nationaal Archief en in het laatste Archievenblad staat een artikel over onderzoek in de conserveringswereld.

maandag 31 mei 2010

Ethanol in de bibliotheek

Vanochtend hebben mijn collega en ik op het restauratie-atelier van het Nationaal Archief een kleine cursus verantwoord-verwijderen-van-etiketten-op-oude-drukken gekregen. Dat was hard nodig. We hebben onze oude drukken namelijk inmiddels mooi bij elkaar staan, inclusief zuurvrije stroken met het plaatsnummer ('vlaggetjes'), maar wat ons nog een doorn in het oog is, zijn de banden waar nog de etiketten op zitten die onze voorgangers gewoon met een strook zelfklevend plastic op de rug plakten.

Op de foto zie je zowel banden met vlaggetjes als met etiketten op de rug. Die etiketten gewoon met hand verwijderen, levert schade aan de band op. Vooral bij leren banden loop je het risico de goud-opdruk of gewoon het leer mee te nemen. Perkamenten banden kunnen meer hebben, maar toch.


Daarom vanochtend met ethanol, wattenstokje en mesje aan de gang. Ethanol lost zonder schade de lijmstoffen op, met een wattenstokje breng je dat aan tegen/onder het plastic, en dan heel voorzichtig met het mesje... Een waar geduldig werkje, waarbij je vooral niet te snel mag gaan omdat je dan alsnog het leer van de band trekt.

Leuk om te leren! We hebben afgesproken om elke maand praktijkles te krijgen over conserverings- en restauratiekwesties. Aan de orde komen bijvoorbeeld: hoe herken je schimmel, hoe kun je zelf een gescheurde pagina repareren, wanneer kun je een boekrug zelf plakken en hoe doe je dat?

zaterdag 8 mei 2010

Aanwinsten april

Deze maand bij het Nationaal Archief minder nieuwe boeken binnen gekregen dan normaal maar dankzij een aantal schenkingen is het toch weer een mooie aanwinstenlijst geworden. Van de zeventien boeken op de lijst hebben we er deze maand maar vier gekocht, de andere dertien waren een geschenk. Hoewel we altijd wel boeken ten geschenke krijgen, is deze verhouding wel erg uitzonderlijk. Dank aan o.a. de huis-opruimende-collega en een aardige mevrouw in het land.

Op de aanwinstenlijst vind je o.a. (weer) een boek over prins Bernhard (geschenk), over chef-staf van het Militair Gezag H.J. Kruls (geschenk), een boek met oorlogsfoto's van fotograaf en NSB-lid Willem Streefkerk (geschenk) en een themanummer van het tijdschrift 'De negentiende eeuw' over het Nationaal Historisch Museum (gekocht).

Mocht je aanschaftips hebben, schroom niet en laat het via dit blog of anderszins weten.

donderdag 22 april 2010

Landelijk Overleg Vakreferenten Geschiedenis

Vorige week was er weer een vakreferentenoverleg, dit keer in Leeuwarden bij Tresoar. Leuk, mijn Nijmeegse collega heeft er ook al over geschreven. De studiezaal van Tresoar is pas erg mooi verbouwd. Naast de boeken is er ruimte voor tentoonstellingen (nu de foto-tentoonstelling over Gerard Reve, Woelrat en Tijgetje in hun Greonterper jaren) en filmvoorstellingen. We waren een paar jaar geleden ook al bij Tresoar maar toen nog niet de Buma-bibliotheek (Griekse en Latijnse Taal- en Letterkunde) en de Fuks-collectie met Hebreeuwse werken gezien, nu wel. Na de lunch een verhaal bij de portretten en stukken van winnaars van de Gysbert Japicxprijs. Mooi hoor!

De vergadering ging over de ontwikkelingen bij de instellingen, over open access, het delen van internetbronnen en het afstemmen van digitaliseringsprojecten. Ik heb bijvoorbeeld idee om het Plakkaatboek te digitaliseren, hoe kan ik makkelijk nagaan of iemand dit al niet gedaan heeft? Het zou toch mooi zijn als we konden afspreken dat we om te beginnen in GGC zouden aangeven dat een werk gedigitaliseerd wordt of is of dat er plannen toe zijn, net als dat bij het Metamaforze project ook gebeurde. Maarja, in het geval van bijvoorbeeld de UB Utrecht die veel oude drukken gedigitaliseerd heeft maar niet in GGC catalogiseert, was dit geen oplossing geweest. Ik schreef al eerder over een nationale bibliotheekcatalogus die hiervoor zou kunnen dienen.

Een aantal ontwikkelingen vielen me tijdens het overleg op. Bij de universteitsbibiotheken worden vakgebieden samengevoegd, het vak wordt generieker. Als vakreferenten met pensioen gaan worden ze meestal niet opgevolgd; hun werkzaamheden worden ondergebracht bij een andere vakreferent. Die andere vakreferent heeft niet persé verstand van het vakgebied dat hij onder zich krijgt. Dat leer je wel bij is het idee, al niet niet met hulp van de wetenschappelijke staf van de faculteit. Hoe zorgvuldig blijft de collectievorming en ontsluiting dan? Worden we straks alleen maar aanbieders? We moeten toch verrijken zodat gebruikers beter kunnen vinden?

Een tweede trend, hierboven al even aangestipt, is de (gewenste) grotere rol van de onderzoekers/docenten bij de collectievorming. Dit wordt wel het “Nijmeegse model” genoemd waarin de hoogleraar boekvoorstellen doet. Bij een aantal bibliotheken geschiedenis functioneert al jaren een bibliotheekcommissie met leden uit de faculteit of de vakreferent heeft sowieso goed contact met de wetenschappelijke staf. Bij andere geschiedenisbibliotheken is dat veel minder. De bibliotheek verwacht een inbreng vanuit de faculteit maar daar is ook maar beperkt tijd beschikbaar en men vindt het eigenlijk ook wel erg prettig dat het gewoon door de vakreferent gedaan wordt.

Verder faciliteren de UB's het onderzoek door zgn. collaboratories of virtuele kennis centra in te richten: digitale platforms voor onderzoekers. Interessant. En natuurlijk, alle instellingen zijn aan het reorganiseren waarbij de de universiteitsbibliotheken gaan naar één bibliotheekorganisatie i.p.v. een UB en faculteitsbibliotheken.

Volgende keer, in november, vergaderen we in Utrecht.

maandag 12 april 2010

Aanwinsten maart

In maart hebben we interessante titels aan onze collectie toegevoegd. Bijvoorbeeld de biografieën van prins Bernhard, Troelstra, Hans Teengs Gerritsen en Luns. Van Luns zijn ook de boeken uit zijn archief verwerkt. Deze boeken hebben als extra trefwoord 'collectie Luns' mee gekregen zodat ze altijd als zondanig herkenbaar zijn. Verder op de aanwinstenlijst boeken over o.a. Den Haag in de Tweede Wereldoorlog met foto's van Schimmelpenningh, bruggen in Nederland, de geheime archieven van het Vaticaan, web 2.0 toepassingen voor archieven, etc. Maar bekijk vooral de complete aanwinstenlijst van maart (7 pag.).

Leuk om nog te vermelden: van de 115 boeken die we tot nu toe in 2010 hebben verwerkt, is voor 42 boeken (37%) de collectie van het Nationaal Archief gebruikt. Deze zgn. bewijsexemplaren zijn in de bibliotheekcatalogus te vinden door op de term 'bewijsexemplaren' te zoeken.

donderdag 8 april 2010

Archiefbibliothecarissen-overleg

Afgelopen dinsdag was er weer een archiefbibliothecarissen-overleg, dit keer bij Het Utrechts Archief in de Hamburgerstraat.

Mooie locatie die laagdrempelig is opgezet met tentoonstellingen voor geïnteresseerd publiek en een studiezaal waar kopiedocumenten over voorouders en woonomgeving te raadplegen zijn. Originele stukken raadpleegt men aan de Alexander Numankade. We kregen een rondleiding waarbij de lange geschiedenis van het gebouw vanaf de Middeleeuwen, van abdij tot rechtbank, aan het licht kwam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog huisden de Duitse bezetters in het gebouw. De wapenopslag van het verzet in de kelder is door hen echter nooit ontdekt. Mooi verhaal.

Er zijn altijd wel een paar trends te bespeuren tijdens zo'n overleg. Deze keer waren dat komende verhuizingen/verbouwingen en daarmee gepaard gaande vernieuwde bibiotheekopstellingen in de studiezaal, geïntegreerde zoekfuncties op de sites van de archiefinstellingen waarbij tegelijkertijd door alle bestanden (dus ook de bibliotheek) van het archief gezocht wordt (vanuit één systeem als Maisflexis of via een zoekschil), en bij een aantal archieven is de zelfstandigheid in het geding en gaat men wellicht samen met andere gemeentelijke diensten.

Het thema was deze keer web 2.0. waarover ik iets mocht vertellen. Ik heb laten zien wat de Nationaal Archief bibliotheek heeft meegenomen uit de 23-archiefdingen (dit blog, Twitter, LibraryThing, RSS/Netvibes, Archief (en Bibliotheek) 2.0). Er ontstond een levendige discussie/uitwisseling. Heel plezierig en nuttig!

Volgende keer (locatie nog onbekend, misschien Haarlem) gaan we het hebben over het zgn. 'klein materiaal' ook wel 'klein drukwerk' of 'gedrukte stukken' geheten. Hierbij moet je denken aan publicaties die niet volgens de regels te titelbeschrijven zijn maar wel in de bibliotheek bewaard worden. Ik ben benieuwd. In de Nationaal Archief bibliotheek hebben we dat soort materiaal namelijk niet omdat dat in de archiefcollectie bewaard wordt. Overigens is na afloop op het terras al weer een volgend onderwerp bedacht: een gesprek met een IDM-docent en/of student over wat men tegenwoordig leert op de opleiding en hoe en waarom dat wel/niet aansluit bij onze dagelijkse praktijk. Wat vinden jullie daarvan?

vrijdag 2 april 2010

Publicaties verstopt in archieven

Gistermiddag met vertegenwoordigers van Tresoar, Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek (SAB) Deventer, Historisch Centrum Overijssel, Aletta, Koninklijke Bibliotheek (KB) en OCLC bij elkaar gekomen voor de vraag 'Hoe krijg je tijdschriften, kranten en boeken die in het archief verborgen zitten toegankelijk voor het publiek?' Hierbij is een onderscheid te maken tussen publicaties die niet als zodanig of in heel algemene termen ('documentatie', 'gedrukt materiaal') in archiefinventarissen beschreven zijn en publicaties die je wel al met titel en auteur op archieven.nl of in een (digitale) archiefinventaris kunt vinden maar die het publiek toch niet makkelijk vindt omdat men voor het zoeken van een boek niet direct aan een archief denkt. Voor de selectie van de eerste categorie zullen archieven en hun archiefbibliotheken zelf in actie moeten komen. Voor de tweede categorie kan er misschien door systemen geharvest worden.

Het overleg ging geleidelijk aan over naar het idee van een vrij toegankelijke nationale bibliotheekcatalogus waar het GII-consortium (UKB,WSF-bibliotheken, VOB, + BRAIN?) mee bezig is, op basis van het GGC (Gemeenschappelijk Geautomatiseerd Catalogiseersysteem). Het voordeel van één nationale bibliotheekcatalogus is voor het publiek heel duidelijk. Zeker ook omdat die in verbinding staat met Worldcat en Google. Maar ook aan de 'achterkant' voor de bibliotheken is één catalogus erg handig, bij digitaliseringsprojecten en deselectie-overwegingen bijvoorbeeld.

De archiefbibliotheekcollecties zouden dan ook in GGC ingevoerd moeten kunnen worden, als éénmalige invoer of structureel. Interessante gedachten waar OCLC ook positief tegenover staat. Er bestaat een speciaal OCLC-pakket voor kleine bibliotheken waarmee tegen gereduceerd tarief in GGC ingevoerd kan worden. We hebben ook gesproken over het zgn. medische-bibliotheken-model (die als groep in GGC catalogiseren) en over het STCN-model waarbij bibliotheken in GGC alleen aan bestaande beschrijvingen gaan 'hangen' en het nieuwe catalogiseerwerk door GGC-geschoolde collega's uit het land laten doen.

Kortom een vruchtbare middag. Ik verwacht dat we in mei weer bij elkaar te komen om dan aan de hand van voorstellen van OCLC wat concretere plannen te kunnen maken.

Bij het Nationaal Archief overigens hebben we eind vorig jaar een klein beginnetje gemaakt met het zichtbaarder maken van gedrukte publicaties in de archiefcollectie. We zijn gewoon begonnen met het in de bibliotheekcatalogus vermelden van elke publicatie die ad hoc door medewerkers in het archief wordt aangetroffen. Bijvoorbeeld zo.

vrijdag 26 maart 2010

Congres DB Update 2010 "You are what you share, not what you own".

Gister was ik naar het DB Update 2010-congres te Rotterdam. Georganiseerd door het tijdschrift Digitale Bibliotheek en de NVB.  Interessant en lekker vol programma over hoe bibliotheken omgaan met de huidige digitale en technologische ontwikkelingen. Belangrijkste motto "you are what you share, not what you own".

Helene Blowers' reality checks 2010
Helene Blowers (bedenker van de 23dingen) deed de aftrap van de dag. Leuk om naar haar te luisteren. Blowers sprak over vijf trends die ze waarneemt: 1. e-books are here to stay, 2. de mobile-access groeit, 3. augmented reality kent steeds meer toepassingen, 4. gedrukt materiaal komt in de verdrukking, 5. er is een 'new digital divide' tussen mensen die nadenken over digitale toepassingen, het optimaal weten te gebruiken en te valideren, de nieuwe 'talen' spreken en blijven leren vs. mensen die dat niet (kunnen) doen.

Wikipedia
Hay Kranen van Wikimedia vertelde over de ins en outs van Wikipedia. Interessant dat onderzoek uitwijst dat de Wikipedia net zo goed is als de Brittannica en de Brockhaus maar dat, zo bleek o.a. uit het commentaar van een studente uit de zaal, docenten een Wikipedia-verwijzing in de literatuurlijst niet accepteren omdat Wikipedia een slechte bron zou zijn. Daar valt nog een wereld te winnen, erkende Hay Kranen.

Vlaamse digitale bibliotheken
De Vlaamse Rosemie Callewaert vertelde over zoeken.bibliotheek.be waarmee je in de collecties van de zes grootste Vlaamse openbare bibliotheken kunt zoeken, en meer. Maar hoeveel meer? Waar ga je zitten op de lijn catalogus - zoekomgeving? Zoeken.bibliotheek.be is geen zoekmachine. Men oogst selectief, besteedt veel zorg aan de metadata en combineert bewust. Om het zoeken bijvoorbeeld te vergemakkelijken worden de zoekresultaten gegroepeerd op basis van FRBR (spreek uit: furbur). Daarmee wordt in een zoekresultaat een werk één keer getoond. De verschillende manifestaties (eerste druk, tweede druk, anderstalige editie) van dat werk zitten in de een volgende laag. Wel zo overzichtelijk. In zoeken.bibliotheek.be is het ook mogelijk voor bezoekers om te taggen (leuk trouwens dat dat op zijn Vlaams heel letterlijk wordt uitgesproken: taggen en niet tekken). Uit de cijfers bleek dat dat bij 1% van alle titels gedaan wordt en dat 33% van de tags al in de beschrijving voorkomt en dat 67% complementair is. Tenslotte zei Rosemie nog iets interessant over 'go where the users are'. Als je users bij Google beginnen, bereik je ze niet met je bibliotheekcatalogus ook al wordt die door Google doorzocht. Zoeken.bibliotheek.be komt hoger in de Google zoekresultaten, en dus dichter bij je gebruikers, met de zgn. auteurspagina's die met mashup-technieken uit de catalogus gegenereerd worden. Zo blijft men in Vlaanderen zoeken naar manieren om de fysieke en digitale collecties ook buiten de bibliotheekmuren en los van de catalogus-zoekinterface te etaleren op plekken waar het publiek zich bevindt.

Een sociale bibliotheekcatalogus
Na de lunch kwam John Blyberg van de Darien Library in Connecticut aan het woord over de open source (Drupal) catalogus SOPAC 2.0. Wat ik daar interessant aan vond is dat het taggen daar gebruikt wordt om lijstjes te maken. Zo was er een lerares op de Middlesex school die snel bepaalde autobiogafieën nodig had voor een project. Ze stuurde haar oproep naar bekenden die hun voorkeuren met 'middlesex autobiography' tagden in de bibliotheekcatalogus en na een dag had de lerares het resultaat op haar scherm. Mooi voorbeeld van 'you are what you share'. Een ander voorbeeld is de tag 'staff favourites' die bibliotheekmedewerkers toekennen en waar bij het publiek behoefte aan is. Men brengt ook tags van bezoekers onder de aandacht van andere bezoekers (bijv. 'better than the book' bij dvd's) zodat beter gezocht en gevonden kan worden. De tagging-cijfers hier: van de geregistreerde bezoekers tagt ca. 18%. Van alle tags is 80% toegekend door de medewerkers en 20% door de bezoekers.

Digitale Bibliotheek Nederland
Het zou toch mooi zijn als alle bibliotheekgebruikers toegang hadden tot alle digitale bestanden van de bibliotheken. De Koninklijke Bibliotheek (KB) en de Zeeuwse Bibliotheek (ZB) zijn daartoe een pilot gestart om te kijken hoe je dat doet. In een duo-presentatie vertelden Irmgard Bomers (KB) en Enno Meijers (ZB) dat je een dubbele ledenadministratie moet zien te voorkomen, hoe het publiek zich online kan inschrijven (via Surffederatie) , over de ideale situatie van een nationale bibliotheekpas en de rol van het Consortium Gemeenschappelijke Informatie Infrastructuur (GII) en de Stichting bibliotheek.nl hierin.

De bibliotheek Rijkswaterstaat als facilitair product
Peter Nieuwenhuizen tenslotte vertelde over de nieuwe bibliotheek van Rijkswaterstaat. Met onderkoelde humor vertelde hij over de bezuinigingen op het ambtenarenapparaat die uiteindelijk leidden tot één bibliotheekorganisatie op drie plekken in het land (was tien) onder de paraplu van het facility management van Rijkswaterstaat. De bibliotheekdiensten zijn in een dienstcatalogus beschreven en de medewerkers kunnen in principe op alle vestigingen werken. In deze nieuwe bibliotheek is bijna alles digitaal. Het deed me een beetje denken aan de bibliotheek van OCW. Daar geen collectievorming meer. Als medewerkers van het ministerie een publicatie nodig hebben, bestellen ze dat zelf à la bol.com bij een geselecteerde boekhandel.

Digitale Bibliotheek van het Jaar 2010
Aan het eind van de middag mocht Alice de Jong namens de bibliotheek van het Vredespaleis de Award Digitale Bibliotheek van het Jaar 2010 in ontvangst nemen. Wel verdiend! Hun site is een voorbeeld van hoe je web 2.0 mogelijkheden toepast en bovendien doen ze dat al veel langer dan velen van ons die misschien net het 23(archief)dingen-diploma op zak hebben ;-)

Klik hier voor alle presentaties.

donderdag 4 maart 2010

Aanwinsten februari

Deze maand zijn bij de bibliotheek van het Nationaal Archief relatief veel publicaties over koloniale archieven en overzeese geschiedenis binnen gekomen. Indonesische studenten schreven scripties over de Algemene Secretarie, de mailrapporten en de Politieke Verslagen en Berichten uit de Buitengewesten. Bovendien verscheen er een boek waarin dieper wordt ingegaan op wat er door het koloniaal bestuur in voormalig Nederlands-Indië werd vastgelegd, wat de archivistische gewoontes in Nederlands-Indië waren, en wat dat zegt dat over het koloniaal bestuur.

Leuk om te lezen is het boek 'Ze zijn gék geworden in Den Haag' over Willem Oltmans en de kwestie Nieuw-Guinea. Verder qua overzeese geschiedenis o.a. het tweede deel over de VOC-factorijen in India en een bronnenuitgave over slavernij in Zuid-Afrika ten tijde van de VOC.

Natuurlijk is er nog meer binnengekomen. Mooie (auto)biografieën bijvoorbeeld, het rapport van de Algemene Rekenkamer over de informatiehuishouding van het Rijk en een artikel over de nieuwe Archiefregeling die 1 april 2010 ingaat. Voor de kaartliefhebbers is de Ferraris-atlas heel fijn om door te bladeren.

Bekijk hier de complete aanwinstenlijst.

vrijdag 12 februari 2010

Aanwinsten december 2009 en januari 2010

Door een heel kalme januari maand op bibliotheekgebied waren er eerder nog geen bibliotheekzaken waar ik over wilde bloggen. Vandaar de redelijk lange radiostilte.

De afgelopen twee maanden zijn er echter wel weer interessante boeken door mijn handen gegaan. Qua archivistiek kwamen o.a. de Ketelaarlezing en een scriptie over digitale ontsluiting van papieren archieven binnen. Ook interessant is het boek over de Wet Openbaaar Bestuur (WOB) in de journalistieke praktijk en het proefschrift van Theo Thomassen over de archieven van de Staten Generaal. Leerzaam is het artikel over de gevolgen van een klein brandje bij de KB.

Bij de geschiedenis-aanwinsten weer relatief veel boeken over de Tweede Wereldoorlog en overzeese geschiedenis, belangrijke aandachtsgebieden van het Nationaal Archief en dus voor onze bibliotheek. Bijna luguber zijn de foto's in het boek over de liquidaties van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook de foto's van Nederlandse militairen in actie tijdens de politionele acties in voormalig Nederlands-Indië zijn het bekijken waard. Verder een nieuw deel, over Coronie, in de serie Surinaamse emancipatie 1863. Maar ook de polderatlas, een boek over de SER en de biografie over Jacoba van Beieren.

Is je interesse gewekt? Bekijk dan vooral de complete aanwinstenlijsten voor nog meer leuks.